සංවර්ධනයෙන් බැටකන අපේ දැවැන්තයෝ
ශ්‍රී ලංකාව ලෝකයේ ජෛව විවිධත්වය තර්ජනයට ලක්‌වීමේ වැදගත්ම ස්‌ථාන (Hot spot) 34 න් එකකි. එනම් මෙලෙස නම් කිරීමෙන් අදහස්‌ වන්නේ ලෝකයේ අන් කිසිම ස්‌ථානයක දක්‌නට නොලැබෙන ආවේණික ශාක හා සත්ත්ව විශේෂ විශාල සංඛ්‍යාවක්‌ ශ්‍රී ලංකාවේ ඇති බවත් මෙම සුවිශේෂිත විශේෂ වාසය කරන ස්‌වාභාවික වාසස්‌ථානවලින් අඩුම තරමින් 70% ක්‌ වත් දැනටමත් ඔවුන්ට අහිමි වී ඇති බවයි. සැබෑවටම ශ්‍රී ලංකාවේ ජෛව විවිධත්වය තර්ජනයට ලක්‌ව ඇත. වර්ෂ 1900 දී මෙරට වන ආවරණය 70% ක්‌ පමණ වූ අතර මේ වන විට එම ප්‍රතිශතය 20% ක්‌ පමණ වේ. මෙරටින් සදහටම වඳවී ගිය ශාක හා සත්ව විශේෂ සංඛ්‍යාව සැලකිය යුතු ගණනකි. මෙරට දැවැන්තයන් වන "වන අලින්" ද වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්‌වූ සත්ත්ව විශේෂයකි. ඊනියා සංවර්ධන සැලසුම් විශේෂයෙන්ම මෙරට ජෛව විවිධත්වයට තර්ජනයක්‌ වී ඇත. පරිසරයට ඇලුම් නොකරන්නා සංවර්ධනය යෑයි සිතා කොන්ක්‍රීට්‌ වනාන්තර තුළ අතරමං වීමට උත්සාහ ගන්නා මුත්, සැබෑ සංවර්ධනය හඳුනාගත් පුද්ගලයා වනය, ගහකොළ හා සතා සීපාවා ආරක්‌ෂා කරගැනීමට නිරන්තරයෙන් උත්සාහ කරයි."ජනතාවගේ යහපත තකා රජය විසින් පරිසරය ආරක්‌ෂා කොට සුරක්‌ෂිත කොට වැඩිදියුණු කළ යුත්තේය. එසේම ස්‌වභාව ධර්මය සහ ස්‌වාභාවික සම්පත් රැකගැනීමද ශ්‍රී ලංකාවාසී සෑම තැනැත්තකුගේම යුතුකම වන්නේය" යන්න මූලික ධර්මයක්‌ ලෙස ශ්‍රී ලංකා ආණ්‌ඩුක්‍රම ව්‍යවස්‌ථාවේ අන්තර්ගත කොට ඇත.
අලින් හා ජන ජීවිතය
වන සතුන් හා මනුෂ්‍ය ජීවිතය අතර ඉතා සමීප සබැඳියාවන් පවතී. දළදා කරඬුව වැඩම කරනුයේ ඇතකු මතය. පෙරහැරේ යන්නෙත් කොටන් අදින්නෙත් අලින්ය. දුප්පත් මාර්ගෝපදේශකයකු තම ජීවිකාව කරගෙන යැමට සංචාරකයකුගෙන් මුදලක්‌ ලබා ගන්නේත් අලියකු පෙන්වීමෙන්ය. සිදුහත් කුමරුගේ පිළිසිඳ ගැනීම බෞද්ධ පොතපතෙහි සඳහන් වනුයේ සුදු ඇත් පැටවකු මහාමායා දේවියගේ කුස තුළට සිහිනෙන් ඇතුළු වීමෙනි. චෛත්‍ය ප්‍රාකාර වටා ඇත් පවුරු ඉදිකර ඇත. අලියාගේ උදරයට යටින් රිංගීම තුළින් අපල දුරුවන බවට මතයක්‌ ඇත. සුමන සමන් දෙවියන්ගේ වාහනයද ඇතෙකි. විශාල ශරීර ධාරියෙකුට අලියකු වැනි යයි කියනු ලැබේ. තවත් විටෙක අලියකුට වගේ කන්න දෙන්න අවශ්‍ය යෑයි කියනු ලැබේ. "ඔන්න බබෝ ඇතින්නියා - ගල් අරඹේ සිටින්නියා" යනුවෙන් මුල්වරට අප නැළවිලි ගී අසන්නේත් අලින් ගැනය.
අලියකුගේ ආයුෂ කාලය අවුරුදු 70 ක්‌ පමණ වේ. දරු සෙනෙහස මනුෂ්‍යයන් තරමටම පෙන්වීමට කෙනෙර හපන් වේ. මේ හේතු නිසාම පුනර්භවය, පුනරුත්පත්තිය පිළිබඳ සඳහන් කරන ඇතැමකු මනුෂ්‍ය ආත්මයට ඉතාම ආසන්න ආත්මය "අලියා" ලෙස සඳහන් කිරීමට උත්සුක වෙයි. එහෙත් දැවැන්ත සංවර්ධනය හමුවේ වන අලින් බැටකයි. මැරුණු අලින් දැක අනේ අපොයි පමණක්‌ අපි කියමු.
අලි - මිනිස්‌ ගැටුම
2011 වර්ෂයේ දී සිදු කරන ලද අලි සංගණනය අනුව නිල නොවන වාර්තා අනුව මෙරට අලි ගහනය 5879 කි. එයින් සියයට හතක පමණ ප්‍රතිශතයක්‌ දළැති අලින් (ඇතුන්) වේ. එහෙත් අලි ගහනය මීට වඩා වැඩි විය යුතු බව විවිධ විද්‍යාඥයන්ගේ හා පරිසරවේදීන්ගේ මතය වේ. විශේෂයෙන් අලි ගහනයක හමුවන පැටවුන් සංඛ්‍යාව හා සැසඳීමේදී ඉහළ බෝවීමේ ශීඝ්‍රතාවක්‌ දැකිය හැකි අතර අලි ගහනයද වැඩිවන බවද සඳහන් කළ හැක. අවිධිමත් සංවර්ධනය හේතුවෙන් වන විනාශය සිදුවන අතර අලින් සංවර්ධනය නාමයෙන් බැටකයි.
ශ්‍රී ලංකාවේ වාර්තා වන අලි මරණ අනුව වර්ෂයකට දළ වශයෙන් වන අලින් 300 සිට 350 අතර සංඛ්‍යාවක්‌ මියයන අතර අහිමි වන මනුෂ්‍ය ජීවිත ගණන 60 කි. අලින් නිසා මනුෂ්‍යයකු මියයැම ෙ€දවාචකයක්‌ ලෙස ප්‍රජාව දනිති. ඒ වෙනුවෙන් මිනී පෙට්‌ටි පාරට ගෙන ඒමත් නිලධාරීන් හා රාජ්‍ය දේපළවලට හානි පැමිණවීමත් සිදු කෙරෙති. එහෙත් ජල භීතිකාවෙන් හා සර්ප දෂ්ටනයෙන් මියයන සංඛ්‍යාව අලි මිනිස්‌ ගැටුමෙන් අහිමි වන ජීවිත ගණනට වඩා බොහෝ වැඩිය.
තවද අලි - මිනිස්‌ ගැටුමෙන්ද මියයන බොහෝ දෙනකු මියගොස්‌ ඇත්තේ ඔවුන්ගේ නොසැලකිල්ල හේතුවෙනි. එහෙයින් ජනතාව වශයෙන් අපගේද ආකල්ප වෙනස්‌ කරගැනීමට කාලය පැමිණ ඇත. අලි - මිනිස්‌ ගැටුමට හේතුව හඳුනාගෙන ඊට පිළියම් යෙදිය යුතුය. ඈත බීට්‌ටුවේ වෙසෙන අඩවි ආරක්‌ෂකයාත්, වනජීවී නියාමකයාත් අලි - මිනිස්‌ ගැටුමේ සැබෑ වග උත්තරකරුවන් නොවනු ඇත.
වනජීවී සංරක්‌ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව විසින් නඩත්තු කෙරෙන සංඛ්‍යාලේඛන අනුව 2012 වර්ෂයේ සැප්තැම්බර්Êමස අවසන් වන විට පසුගිය මාස නවයක කාලය තුළ අලි - මිනිස්‌ ගැටුමෙන් වන අලින් 153 ක්‌ මියගොස්‌ ඇත. විවිධ හේතුන් මත අනාථ වූ අලි පැටවුන් සංඛ්‍යාව හා උඩවලව ඇත් අතුරු සෙවණට රැගෙන ආ අනාථ අලි පැටවුන් ගණනද සැලකිය යුතු සංඛ්‍යාවකි. එම කාලය තුළ අහිමිව ගිය මනුෂ්‍ය ජීවිත ගණන 52 කි. 2011 වර්ෂයේ දී අහිමි වූ මනුෂ්‍ය ජීවිත ගණන 60 ක්‌ වූ අතර අලි මරණ සංඛ්‍යාව 232 කි. මීට අමතරව ලක්‌ෂ ගණනක නිවාස හා දේපළ හානිද වාර්තා වී ඇත.
සැලසුම්සහගත නොවන සංවර්ධනය අලි - මිනිස්‌ ගැටුමට ප්‍රධානතම හේතුව වනු ඇත. පවත්නා අලි මංපෙත්වලට බාධා පැමිණෙන ලෙස නිවාස හා ගොවිබිම් ස්‌ථාපනය කිරීම, වන විනාශය, විවිධ ව්‍යාපෘති ආරම්භ කිරීම හා අලි මං වෙනස්‌ කිරීම්වලට ලක්‌කිරීම, අලින් කුඩා කුඩා කැලෑ කුට්‌ටිවලට සීමා කිරීම හා පවත්නා වාසස්‌ථානවල ගුණාත්මක භාවය පිරිහීම ආදී හේතුන් මත අලින් අන්ත අසරණ තත්ත්වයකට පත්ව ඇත. විශේෂයෙන්ම වන අලින්ගේ සංචරණ ප්‍රදේශය (Hදපැ Raබටැ) පිළිබඳව අවබෝධයක්‌ නොමැතිව සංවර්ධන කටයුතු සිදු කිරීම අලි - මිනිස්‌ ගැටුමට ප්‍රධාන හේතුවකි.
වාසස්‌aථානවල ගුණාත්මකභාවය
බොහෝමයක්‌ අලින්ගේ නිජබිම වියළි කලාපයෙන් හමුවන අතර විශේෂයෙන් ලඳු කැලෑ, වියළි මිශ්‍ර සදාහරිත වනාන්තර හා අත්හැර දමන ලද හේන් ඔවුන්ගේ වාසස්‌ථාන වෙයි. දැවැන්ත සංවර්ධනයට නතුවී ඇත්තේත් මේ ප්‍රදේශ වන අතර අලින්ගේ වාසස්‌ථානවලට එමගින් මරු පහරක්‌ වැදී ඇත. අලින්ගේ සාම්ප්‍රදායික නිජබිම් කෙත්වතු හා ගම්මාන බවට පත්වී ඇත. එසේ නැතිනම් දැවැන්ත ජල යෝජනා ක්‍රමයන් බවට පරිවර්තනය කර ඇත.
වන සතුන්ගේ ප්‍රධාන වාසස්‌ථාන වන බොහෝ රක්‌ෂිත ප්‍රදේශ මේ වන විට ගවගාල් වී හමාරය. විවිධ මැදිහත්වීම් මත හා නිලධාරීන්ගේ අකාර්යක්‍ෂමතාවන් හේතුවෙන් මෙම ගව ගාල් උද්‍යානවලින් ඉවත් කිරීම අපහසු වී ඇත. රක්‌ෂිත ප්‍රදේශ ප්‍රකාශයට පත්කර තිබුණද එහි ගුණාත්මකභාවය පිරිහී ගොස්‌ ඇත. ඇතැම් රක්‌ෂිත ප්‍රදේශ තුළ ගවගාල් ඇත. ගංජා හේන් ඇත. දඩයම්කරුවෝ වෙසෙති. ඇළ මාර්ග හා වැව් ගොඩවී ඇත. වල් පැළෑටි පැතිරී ඇත. හේන් කෙරෙති. පාලනය කරගත නොහැකි අනවසර පදිංචිවීම් ඇත.
මේ සියල්ල සිදු වනුයේ අලින්ගේ නිජබිම තුළය. මේ නිසා රක්‌ෂිත ප්‍රදේශ වටා ඉදිවුණු විදුලි වැටවල් කඩාගෙන එළියට පැමිණීම විනා වෙනත් විකල්පයන් එම රක්‌ෂිතය තුළ සිරවී සිටින අලින්ට ඇත්ද? එසේ පැමිණිය මුත් අලින්ට දක්‌නට ලැබෙන්නේ පෙර තමන් ජීවත් වූ වාසස්‌ථානයේ සංවර්ධනයේ නාමයෙන් බැකෝ යන්ත්‍ර ගණනාවකි. එසේ නොමැති නම් මහා මාර්ගයක්‌ හෝ දුම්රිය මාර්ගයකි.
විදුලි වැටෙන් හෝ රක්‌ෂිත මායිමෙන් පිටත "ස්‌වාරක්‌ෂිත කලාප" (Home Range) නොමැත. ඒවා මැකී ගොස්‌ හෝ සිතියම්වලින් ඉවත් කර ඇත. එහෙයින් මෙපිට මායිමේ පවතින "සංවර්ධනය" කෙරෙන අඩවියේ සිට වන අලින්ට රතිඤ්ඤා පත්තු කෙරෙති. එසේම ගිනි අවියෙන් ගිනි තබති. එසේත් නැතිනම් කර කියා ගත නොහැකිව වල් අලින් දුම්රියට බිලිවෙයි. අවසානයේ දී තම අයිතිය අහිමිව විලාප තබන වන අලියා ඊළඟට සිදු කරන්නේ මිනිසුන් බිල්ලට ගැනීමය. ඇතැම් විට එහි අවසානය අලින් වැඩි වශයෙන් වෙඩි කෑමට ලක්‌වීමයි. එහෙයින් වර්ෂයක්‌ අවසානයේ මෙපමණ අලින් පිරිසක්‌ අලි - මිනිස්‌ ගැටුමෙන් මියගියා යෑයි සංඛ්‍යාලේඛන පවත්වාගෙන යැම පමණක්‌ ප්‍රමාණවත් වේද?
වසන්ත රත්නායක
හිටපු වනජීවී සංරක්‌ෂණ නියෝජ්‍ය අධ්‍යක්‍ෂ
කහල්ල - පල්ලෙකැලේ අභය භූමියට අයත් කලාවැවේ වැලි කැනීම, පස්‌ කපා ඉවත් කිරීම, ගස්‌ කැපීම හා හෝටල් ඉදි කිරීම ඇතුළු හානිකර හා නීති විරෝධී ක්‍රියා රැසක්‌ මේ වන විට සිදු කෙරෙමින් පවතී. වැවේ රොන්මඩ ඉවත් කිරීම සඳහා වාරිමාර්ග දෙපාර්තමේන්තුවෙන් පසුගිය දිනවල වැවේ ජලය සම්පූර්ණයෙන්ම ඉවත් කර බැකෝ යන්ත්‍ර ආධාරයෙන් රොන්මඩ ඉවත් කිරීම ආරම්භ කෙරිණි. මීට අමතර ව වැව ඉහත්තාවේ බැකෝ යන්ත්‍ර ආධාරයෙන් වැලි කැනීම් කටයුතු ද සිදු කෙරෙමින් පවතී. වැව් ඉහත්තාවේ සහ වැව් පිටියේ තැනින් තැන විශාල වළවල් සැකසෙන පරිදි වැලි කැනීම් සිදු කර තිබේ.
මේ හානිකර තත්ත්වයන් හේතුවෙන් අලි - ඇතුන් බහුලව ජීවත් වන මේ ප්‍රදේශයේ එම සතුන් ගේ පැවැත්මට හානිකර තත්ත්වයන් රැසක්‌ ඉදිරියේ දී උද්ගත වනු ඇත. වැව ඉහත්තාවේ තැනින් තැන විශාල වළවල් සැකසෙන පරිදි අක්‍රමවත්ව වැලි කැනීම් කිරීමේ ප්‍රතිඵලයක්‌ ලෙස වර්ෂා කාලයේ දී කලා වැව ජලයෙන් පිරුණු විට ජල අවශ්‍යතාවන් සපුරා ගැනීම සඳහා පැමිණෙන අලි - ඇතුන් මේ වළවල් තුළට වැටීමෙන් මරණයට පත් වීමේ හැකියාව පවතී. දැනට රොන්මඩ ඉවත් කිරීම සඳහා වැවේ ජලය ඉවත් කිරීම හේතුවෙන් හා කැනීම් කටයුතු සඳහා බැකෝ යන්ත්‍ර භාවිත කිරීමේ ප්‍රතිඵලයක්‌ ලෙස ජලය අහිමි වී බියට පත් වී ඇති මේ සතුන් අවට ප්‍රදේශ පුරාම විසිරීම සිදු වී ඇත.
.jpg)
.gif)
මෙරට වනාන්තර සහ ඉතා වටිනා පරිසර පද්ධති තම ග්‍රහණයට නතුකර ගැනීම සඳහා පටු අවස්‌ථාවාදී අමන දුර්ජනයන් දරණ ප්‍රයත්නයන් ඉතා සූක්‍ෂම හා දීර්ඝකාලීන ඒවා බව පරිසරයට ලැදි සෑම සියලු දෙනකුම ඉතා තරයේ සිහිතබා ගත යුතුව ඇත. ඔවුන්ගේ සාක්‌කුවට වැටුණු අඳ ගොළු බිහිරි බලධාරීන්ට මෙම තත්aත්වය කෙසේවත් වටහා ගැනීමට උවමනාවක්‌ නැතිවීම මෙම අධමයන්ට උඩගෙඩි දීමකැයි කීම වරදක්‌ නොවේ. අප මේ කතා කරන්නට යන්නේ අම්පාර නගරාසන්නයේ ඇති ඉතා වැදගත් වනජීවී රක්‍ෂිතයක්‌ වූ බුද්ධංගල අභය භූමියට අයත් ඉඩම් අක්‌කර 500 කට වැඩි ප්‍රමාණයක්‌ වන ජීවීන්ට අහිමි වීම පිළිබඳවය. නමුත් මෙම සටහන පසුවදනක්‌ මිස පූර්විකාවක්‌ නොවේ. එයට හේතුව මේ පිළිබඳව අප මූලින්ම "සොබාසර" මගින් හෙළිදරව් කළේ අදින් වසර තුනකට පෙර 2009 ජූලි 07 වැනිදා බැවිනි. නමුත් ඉතාමත් ෙ€දනීය තත්ත්වය නම් "කැළෑ පාළුවෝ බුද්ධංගල අභය භූමිය කොල්ලකති" මැයෙන් අප සිදුකළ කරුණු දැක්‌වීම පිළිබඳව අබමල් රේණුවක හෝ අවධානයක්‌ යොමු කිරීමට වනජීවී සංරක්‌ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව කටයුතු නොකිරීමයි.
ශ්‍රී ලංකාවේ හතළිස්‌ වැනි අභය භූමිය ලෙස ප්‍රකාශයට පත්කරන ලද බුද්ධංගල අභය භූමියට අදාළ ගැසට්‌ නිවේදනය නිකුත් වන්නේ වර්ෂ 1974 නොවැම්බර්Êමස පළමුවැනිදාය. එහි සඳහන් බුද්ධංගල අභය භූමියේ වපසරිය හෙක්‌ටයාර් 1841.4 කි. වියළි මිශ්‍ර සදාහරිත වනාන්තර මෙන්ම කටු පඳුරු සහිත ලඳු කැළෑ වලින්ද සුසැදි බුද්ධංගල අභය භූමිය අලි ඇතුන්ගේ සිට විහිදුණු ඉතා පෘථුල ජෛව විවිධත්වයකට උරුමකම් කී බව නොරහසකි. වියළි කාලයට ප්‍රදේශයේ ජලය රැඳී ඇති ඉතා සීමිත ස්‌ථාන කිහිපයකින් එකක්‌ වන වලතාපිටිය වැව මෙම අභය භූමිය තුළ පිහිටා තිබීම නිසා නියං සමයේ දී සියයකට වැඩි වන අලි රංචුවක්‌ මේ වෙත පැමිණෙන බව මෙම ලියුම්කරු විසින්ද නිරීක්‌ෂණය කර ඇත. එසේම සෙසු සත්ත්ව සහ ශාක විශේෂ
රැසකට තෝතැන්න වීම නිසා මෙන්ම තදාසන්න බුද්ධංගල ආරණ්‍ය සේනාසනයේ පිහිටා ඇති ඉපැරැණි පුරාවිද්‍යාත්මක නටබුන්ද මෙකී වනජීවී රක්‌ෂිතයේ වටිනාකම තීවෘ කර ඇති බව නොකියාම බැරිය. ඒ මතුද නොව මෙමගින් උකහා ගන්නා වර්ෂා ජලය මගින් පෝෂණය වන වලතාපිටිය සහ වීරගොඩ, තිස්‌සපුර වැව්ද පොදු ජන සුවසෙත සාදමින් කියා පාන්නේ බුද්ධංගල අභය භූමියේ මහිමය බව අවධාරණය කළ යුතුය.
